Nazwa forum

Państwo - trójelementowa definicja - twór może być uznany za państwo, jeżeli posiada terytorium, ludność i władzę (są wyjątki, np. rząd polski tymczasowy na uchodźctwie)
1.    Terytorium
Powstanie granicy państwa (od okresu napoleońskiego opis granicy bardziej szczegółowy, dokument podróży (początki paszportu), współcześnie "płaszczyzna oddzielająca dwie suwerenności od siebie", lub "płaszczyzna oddzielająca suwerenność od terytorium niczyjego" - np. morza otwartego); płaszczyzna, bo jądro ziemi, powierzchnia i słup powietrzny; nie wiadomo gdzie kończy się słup powietrza, a gdzie zaczyna przestrzeń kosmiczna - więc zwyczajowo przyjmuje się, że słup powietrza suwerenności sięga tak wysoko jak wysoko państwo jest w stanie bronić swojej suwerenności.

Granica państwa tworzona jest w czterech etapach:
1.    decyzja polityczna
2.    delimitacja granicy (opisanie przebiegu granicy państwa w umowie międzynarodowej)
3.    demarkacja granicy (wytyczenie granicy państwa w terenie)
4.    redemarkacja granicy (ponowne wytyczenie granicy państwa, która została np. zniszczona, rzeka zmieniła bieg - zwykle przesuwa się rzekę wtedy)

Granica przebiega zwykle charakterystycznymi punktami, góry, rzeki - jeśli rzeka jest żeglowna - środkiem nurtu, jeśli nieżeglowna - środkiem koryta.

Granica morska - do roku 1958 w zasadzie obowiązywał zwyczaj. W 1958 świat podpisuje trzy konwencje genewskie morskie. Czwarta nie weszła w życie. Na początku lat '50 świat stwierdził, że te przygotowane teksty nie uwzględniają wszystkich zjawisk, które na morzach i oceanach są (np. morze terytorialne dla państw archipelagowych, linia brzegowa, jurysdykcja na dnie pod morzem otwartym); eksploatacja dna morskiego.

10 grudnia 1982 (?) w Jamajce - podpisanie nowego traktatu, jednego dokumentu zamiast trzech, uwzględniające przedtem niewzięte pod uwagę problemy (wyżej wymienione).

Niektóre państwa wyznaczają granice morskie zwyczajowo.

Wszystko co na wykładzie - dotyczy Jamajki:
    Linia bazowa, wyimaginowana linia zaczynająca mierzenie morza terytorialnego
Linia bazowa powinna odwzorowywać przebieg wybrzeża, wyjątek dotyczy zatoki - jeżeli jest to mniej niż 24 mile morskie państwo może zatokę zamknąć i mierzyć od zamknięcia, jeśli jest więcej, niż 24 mile morskie to liczy się to od brzegu zatoki, trzeci wyjątek - jeśli to zatoka historyczna to państwo może je zamknąć (udowodnić, że od czasów niepamiętnych państwo
nad tą zatoką panuje - potwierdzają to sąsiedzi)
Nie uznanie historyczności zatoki - Libia, zatoka Kadafiego (chciał kontrolować morze śródziemne, USA, lotniskowiec)
    Od linii bazowej państwo nadbrzeżne może wyznaczyć morze terytorialne do 12 mil morskich (granica suwerenności), pas przyległy do 24 mil morskich (kontrola przepływu) oraz wyłączną strefę ekonomiczną do 200 mil morskich (ekskluzywne prawo połowu - państwo może, ale nie musi korzystać z połowu, wydaje zgodę lub nie - innemu państwu)
    Pas przyległy + morze terytorialne = nie może przekroczyć 24 mile; w ramach tej sumy wody terytorialne mogą mieć do 12 mil


    
Statek w tych okolicznościach: ciągnienie swojego prawa za granicę.

Państwo nadbrzeżne daje komunikat do zatrzymania statku do kontroli, jeśli statek nie zatrzymuje się i ucieka - państwo rozpoczyna pościg; pościg rozpoczęty na morzu terytorialnym może być prowadzony do skutku; pościg przerwany nie może być kontynuowany.

Inną sprawą jest dno i basen przyległy pod WSE.

Państwo archipelagowe:
Linię podstawową wyznacza tak, jak chce, pod warunkiem, że proporcja stosunek powierzchni wysp do powierzchni wody zatoczonej wodą podstawową ma się jak 1:9 (dla wszystkich wysp czy pojedynczo dla każdej - państwo samo decyduje) i od takiej linii wyznacza się MT, PP i WSE

Dno morskie spoza jurysdykcji krajowej:
    Podział na działki, działki dzierżawione przez państwa, opłata składana do organizacji
    Polska ma działkę na Pacyfiku

Nie można zawrzeć umowy o dowolnej treści, bo umowa nie może być sprzeczna z normami ius cogens, erga omnes, bagażem dotychczasowych zobowiązań państw, Kartą Narodów Zjednoczonych, etc.!

    Ludność
    Wielokrotne obywatelstwo

Obywatelstwo - węzeł prawny pomiędzy osobą fizyczną a państwem
Można je nabyć w sposób pierwotny bądź pochodny. Pierwotne nabycie to nabycie przez urodzenie.

    Zasada krwi - ius sanquinis - obywatelstwo rodzica/rodziców
    Zasada ziemi  - ius soli - obywatelstwo miejsca urodzenia
2.5. mieszany system

Pozytywny zbieg - kiedy matka zasady krwi urodzi dziecko zasady ziemi - podwójne obywatelstwo

Negatywny zbieg - matka zasady ziemi urodzi dziecko zasady krwi - dziecko nie otrzyma żadnego obywatelstwa

Nabywanie w sposób pochodny - nadanie obywatelstwa i przywrócenie obywatelstwa (z którego się zrezygnowało, lub pozbawionego).

Pozbawienie obywatelstwa na gruncie prawa międzynarodowego publicznego jest niemożliwe (jednak historia zna takie przypadki).

Prezydent nadaje obywatelstwo wedle zasad:
    Czas pobytu
    Egzamin z historii/języka
    Małżeństwo
    Etc.

Sytuacje kolizyjne
Kazus Nothebona
Niemiec, przed wojną, wyjeżdża do Ameryki Łacińskiej, potem wraca do Europy, zdobywa (kupuje) obywatelstwo mikropaństwa
Konfiskata jego kont po przegranej wojnie (a tego chciał uniknąć)
Mikropaństwo podaje sprawę do MTS - orzeczenie, że jest nadal obywatelem Niemiec; należy sprawdzać domicyl, rodzinę, kultywację tradycji, czy coś się zmieniło po nabyciu innego obywatelstwa.

Przywrócenie do utraconego (bądź takiego, z którego się zrezygnowało)
    Utracić nie można (ale do 1989r. W Polsce się to zdarzało, np. kiedy z podróży zagranicznej do krajów Europy Zachodniej wróciło się później, niż zdeklarowało się we wniosku)
    Przywrócenie - podanie
    Przywrócenie do obywatelstwa, z którego się zrezygnowało; przypadek małżeństwa z cudzoziemcem - kiedy żona chce nabyć obywatelstwo męża, musi się zwolnić z własnego obywatelstwa; podanie o przywrócenie po rozwodzie

Definicja obywatelstwa w kontekście unii - enigmatyczny węzeł prawny między osobą fizyczną a unią

Unia europejska nie tworzy żadnych organów ani żadnej procedury do nadawania obywatelstwa (ani wycofania się).
Nabycie obywatelstwa krajowego któregokolwiek państwa członkowskiego wspólnoty jest automatycznym nabyciem obywatelstwa unijnego. Utrata - wiąże się z automatyczną utratą obywatelstwa unijnego. Posiadanie obywatelstwa unijnego jest zatem uzależnione od posiadania obywatelstwa krajowego państw członkowskich.

Problem Polaków mieszkających w USA - czy są obywatelami unii?

5 prerogatyw (uprawnień) obywatelstwa unii europejskiej:
    Prawo przejazdu bez wizy przez wszystkie kraje członkowskie wspólnoty
    Prawo osiedlania się we wszystkich krajach wspólnoty; występują ograniczenia - w różnych krajach/regionach jednego kraju są tzw. Okresy przejściowe (można się osiedlać, ale przez najbliższe 10 lat trzeba się opowiedzieć z czego obywatel się utrzymuje np. i jeśli państwo zechce)
    Prawo czynnego i biernego udziału w wyborach samorządowych (uzależnione od zgłoszenia się obywatela w odpowiednim czasie, wyrażenia jego woli; nie ma automatu)
    Prawo czynnego i biernego udziału w wyborach europalamentarnych (wyrażenie woli, chęci)
    Prawo do opieki dyplomatycznej i konsularnej (ambasada/konsulat - wszystko jedno jakiego państwa członkowskiego)

Cudzoziemiec - osoba fizyczna nie posiadająca obywatelstwa miejsca przebywnia
Może liczyć na opiekę swojej władzy zewnętrznej (ambasady i konsulatów). W niektórych przypadkach ciągnie za sobą swoje prawa (np. wyjeżdża do kraju arabskiego, ale nie może popełnić bigamii).

Uchodźca - nie może liczyć na opiekę swojej władzy; uważa, że jest prześladowany, prosi o ochronę państwo, którego obywatelstwa nie posiada

c.    Władza

    Podmiot wtórny, powstaje z woli państwa i z woli państwa może zostać zlikwidowana (organizacja)

    Podmiot zwyczajowy, szczególny rodzaj: dwoistość natury (stolica apostolska + państwo/miasto) (Watykan)


Prawo dyplomatyczne i konsularne

Do roku 1815 (kongres wiedeński) wszystko było regulowane zwyczajem tylko i wyłącznie.
Potem - Taillerand (minister francuski) - chciał zlikwidowania niewolnictwa, żydzi i po trzecie -zasady pierwszeństwa pomiędzy ambasadorami tej samej rangi.
Zasada precedencji - pierwszeństwa - pomiędzy ambasadorami tej samej rangi:
    Usadzanie przy stole
    Ustawianie w orszaku
    etc.
Wg. Tailleranda - decyduje data złożenia listu akredytacyjnego - jest datą rozpoczęcia bicia licznika pierwszeństwa.

List akredytacyjny - zawiera informacje, że człowiek z tym listem zostanie ambasadorem; wystawia go głowa państwa; wręczenie listu w trakcie oficjalnej wizyty - i ta data obowiązuje w wyznaczaniu starszeństwa
Zasada ta obowiązuje bez zmian do dzisiaj.

Kongres wiedeński ustalił pierwszą rzecz: precedencję; reszta nadal regulowana zwyczajem, aż do roku 1961, kiedy powstała konwencja wiedeńska o nawiązywaniu stosunków dyplomatycznych oraz do roku 1963 kiedy podpisuje się w Wiedniu konwencję o nawiązywaniu stosunków konsularnych. Od tego czasu (konwencje zaakceptowały postanowienia kongresu wiedeńskiego) obowiązują.

Dlaczego dwie konwencje?
Funkcjonowanie korpusu dyplomatycznego to coś innego niż funkcjonowanie korpusu konsularnego. Połączenie tego w jednym dokumencie jest praktycznie niemożliwe ze względu na czytelność.
Różnice pomiędzy korpusem dyplomatycznym i konsularnym:
    Korpus dyplomatyczny reprezentuje całe państwo i wszystkie interesy państwa wysyłającego w państwie przyjmującym (ambasador reprezentuje całą władzę wysyłającą i wszystkie instytucje w stosunku do absolutnie wszystkich w państwie przyjmującym)
    Korpus konsularny ma ścisłą wyliczankę spraw, którymi się zajmuje i na jakim terytorium działa
    Zakres przywilejów i immunitetów obu korpusów (prawa do albo zwolnienia od)

Przywileje i immunitety korpusu dyplomatycznego są pełne (chronią osobę, nie funkcję).
Przykład: na oczach policji, pijany za kierownicą, skutek śmiertelny - można go uznać jedynie za persona non grata i wydalić z kraju. Nie może być przesłuchiwany. Może być skazany w swoim kraju, ale nie musi.

Przywileje i immunitety służby konsularnej są wyłącznie funkcjonalne (chronią funkcję, a nie osobę).
Konsul generalny ma przywileje i immunitety o ile to, co robił, robił w związku ze swoją funkcją.
Zwyczajowo zachowuje się zasady dżentelmeństwa.
(konsul złapany na przestępstwie dostaje zwykle czas na opuszczenie kraju, zamiast zatrzymania)

Konsul załatwia najczęściej sprawy z zakresu:
    Urząd stanu cywilnego (zaświadczenia zgonu, akty małżeńskie, akty urodzenia)
    Praca adwokata, notariusza, radcy prawnego
    Poświadcza dokumenty
    Poświadcza obecność
    Problemy spadkowe
    Wypadki
    Chorzy
    Wizy i dokumenty podróży

Jedno z największych biur konsularnych jest w Bonn.

Protokół dyplomatyczny:
    Zasady funkcjonowania i etykiety
    Departament w ministerstwie spraw zagranicznych (podpowiada jak ma się zachowywać i wyglądać ambasador) *kobieta stosownie do ubioru ambasadora


Tylko praktyka wskazuje kiedy twór staje się państwem.
(problem Panamy, Czeczenii, Jugosławii)

ONZ (rozbudować wiadomości na temat każdego organu)
    Zgromadzenie ogólne (zasady głosowania) - obowiązkowo wiedzieć
    Rada bezpieczeństwa (Nowy Jork) (zasady głosowania) - obowiązkowo wiedzieć
    Rada gospodarcza
    Rada powiernicza (jedyna niefunkcjonująca - miała zajmować się terytoriami niesamodzielnymi) (zasady głosowania) - obowiązkowo wiedzieć
    Międzynarodowy trybunał sprawiedliwości w Hadze (jego poprzednik za Ligi Narodów - również był w Hadze, wybudowano przystosowany do tego celu budynek), przed tym trybunałem stają tylko i wyłącznie państwa
    Sekretariat generalny wybierany na kadencję 5-letnią (dżentelmeńska umowa - 5 lat kalendarzowych, ale nie ma takiego zapisu w karcie!)

Głosowanie w zgromadzeniu ogólnym:
    192 państwa
    Każde państwo ma jeden głos
    Sprawy są ważne lub inne (podział dychotomiczny)
    Katalog spraw ważnych w karcie narodów zjednoczonych (wszystkie inne sprawy są sprawami innymi)
    Różny sposób głosowania nad sprawami ważnymi i innymi
    Sprawy ważne - 2/3 zgromadzenia ogólnego; za lub przeciw; kworum stanowi suma za i przeciw - tylko ci, którzy głosują, są brani pod uwagę i z nich się liczy 2/3
    W sprawach innych opowiedzieć się musi zwykła większość obecnych i głosujących (za i przeciw; jak wyżej) (zdarzało się, że sprawa inna staje się tak ważna, że państwa chcą ją przegłosować jakby była sprawą ważną; dlatego prowadzi się dwa głosowania - raz zwykłą większością głosów przenosi się ją na czas głosowania do spraw ważnych; potem 2/3 głosuje, żeby sprawa zapadła) - taki manewr nie dodaje sprawy do ważnych w katalogu karty, bo to zmieniałoby treść karty! On przenosi tylko ją do ważnych na czas głosowania.

Głosowanie w radzie bezpieczeństwa:
    10 + 5
    Podział spraw dychotomiczny - proceduralne i inne (karta narodów zjednoczonych nie podaje katalogu tych spraw)
    W regulaminie rady bezpieczeństwa powiedziano jakie sprawy mogą być proceduralne - ale granica nie jest ostra
    W sprawach innych opowiedzieć się za musi 9 członków rady bezpieczeństwa, w tym zgodne głosy stałych członków rady bezpieczeństwa, w tym znaczeniu, że żaden nie może być przeciw ale może być nieobecny na sali (!) (stały członek nieobecny dobrowolnie - nie jest liczony do kworum) /przykład: 9 niestałych "za", stali - nieobecni; sprawa przechodzi/
    W sprawach proceduralnych aby zapadły opowiedzieć za nimi musi 9 członków obojętnie których

Jedną ze spraw ważnych jest głosowanie nad składem rady powierniczej.

Typy głosowań:
    Zwykła większość 50%+1
    Większość kwalifikowana - każda inna, niż zwykła
    Głosowanie ważone - podniesienie ręki to więcej, niż jeden głos - zależnie od algorytmu
    Podwójnie ważone głosowanie - ten ułamek co wyżej + jakaś jeszcze wartość (najczęściej we wspólnotach europejskich), np. 60% za sprawą, a w tych 60% 50% musi mieć coś tam

Możliwe zachowania podczas głosowania:
    Za
    Przeciw
    Wstrzymanie się od głosu
    Brak reakcji
    Nieobecny dobrowolnie

Regulax 1993 Suchocka.

Ważne jest w tych głosowaniach to, że nie ustalono (1944/1945) sztywnego kworum.

Na forum rady bezpieczeństwa i na forum zgromadzenia ogólnego kworum stanowią ci, którzy głosują za i przeciw. Wystarczy zsumować głosy i to jest kworum. Za każdym razem kworum może być i jest inne.

Głosowanie w parlamencie londyńskim:
    nie ma numerowanych i opisanych miejsc
    Są ławy z oparciem
    Miejsc siedzących jest 20% mniej, niż członków parlamentu
    Zajmuje się je na zasadzie kto pierwszy ten lepszy
    Dwie sale "za" i "przeciw", w przejściu liczy się głosy
    Zwyczaj dżentelmeński jest taki, że jak się rano zajmie miejsce to nikt inny go nie zajmie; mimo, że stoi pod ścianą przez całe głosowanie

Rada bezpieczeństwa - quasi forum - 9 członków.

ONZ jest wtórnym podmiotem prawa międzynarodowego (wtórnym, bo to państwa wyrażają wolę istnienia, bądź nie-istnienia organizacji).
Ma zdolność do czynności prawnych. Może zaciągać zobowiązania na ternie wszystkich państw członkowskich. Pracownicy mają immunitety.
Organizacja Międzynarodowa, międzyrządowa, ale NIE ponadnarodowa.

Wspólnoty europejskie są organizacją międzynarodową, międzyrządową, ponadnarodową. Ponadnarodową w takim znaczeniu, że prawo tworzone przez WE ma pierwszeństwo przed prawem państwowym. Prawo tworzone przez WE może obowiązywać na terytorium państwa wbrew jego woli.

Tworzenie się wspólnoty nie jest przykładem utraty suwerenności, wprost przeciwnie, bo suwerenność państwa polega także na tym, że prawo może decydować o przynależności, bądź nie do danej organizacji.
Suwerenność jest kategorią niepodzielną. Się ją ma lub się jej nie ma.
Przynależność do organizacji powoduje przekazanie organizacji części suwerenności do wykonywania.
Suwerenność (definicja w poprzednich wykładach).

Torcik (tort)
Cały tort to kompetencje i uprawnienia państwa. Wycina się z tego kawałeczek (konkretna sprawa) i z takich kawałeczków wielu państw składa się uprawnienia organizacji.

WE mają wiele wewnętrznych organów, wspólny system prawa w zakresie tych kawałeczków tortów.

Podmiotowość WE bierze się z dokumentów kreujących. Państwa powiedziały w dokumentach o prawach, obowiązkach, przywilejach, immunitetach, możliwości zaciągania zobowiązań.
Podmiotowość wtórna - przyznawana przez państwa, z woli państwa.
Podmiotowość państwa - bierze się sama z siebie.

Rada Europy - organizacja międzynarodowa, międzyrządowa, regionalna, wyspecjalizowana.
Z dokumentu kreującego wynikają przywileje, immunitety, możliwość zaciągania zobowiązań, jest podmiotem wtórnym.

ONZ - wszystko
WE - sprawy gospodarcze
Rada Europy - sprawy człowieka i sprawy około spraw człowieka

Przystępowanie do traktatów oddolne i odgórne:
    Akcesja (bo państwo chce) - oddolna
    Odgórne - organizacja zaprasza państwo

Szwajcarski czerwony krzyż NIE jest podmiotem prawa. Jest założony przez osoby fizyczne.


Watykan - wymieniany osobno jako podmiot. Dwoistość osobowości prawno-międzynarodowo-publicznej.
Wszędzie jest tak samo zwyczajowo traktowany od wieluset lat.
Dwoistość jego natury manifestuje się w ten sposób, że pojawia się jako stolica apostolska lub jako państwo-miasto.
Powstaje w 3 ćwierćwieczu VIII wieku (775-780r.) - darowizna ziemi papieżowi przez Karolingów. Od tego momentu zaczyna się podmiot jakim jest Watykan (jest władza, jest terytorium, jest ludność). Kolejne darowizny. Tak to trwa do zjednoczenia Włoch, potem utrata terytorium.
Do 1928 roku - podpisują traktaty laterańskie papież z Mussolinim. Ten zwraca część terenów i wypłaca kolosalne odszkodowanie.
Zwyczajowo jednak zawsze Watykan funkcjonował jako podmiot (mimo braku ludności lub terytorium na przestrzeni dziejów).
Zachodzą wszystkie zjawiska obserwowane w dużym państwie, tylko, że w mikroskopijnym zakresie.
Gubernator tego terytorium zawiera umowy międzynarodowe (jako państwo-miasto).
Stolica apostolska ze światem zawiera konkordaty.
Konkordat reguluje jedną sprawę, pozycję kościoła katolickiego w danym państwie.
Czasami zawiera się modus vivendi (sposób załatwienia sprawy) - czasami państwo nie chce zawierać umowy zwanej konkordatem (sposób ostateczny), bo pewnych kwestii nie chcą ostatecznie ustalać, ani na dzień dzisiejszy dyskutować. Przykład - Praga.
Jan Paweł II zmienił wszystkie zasady funkcjonowania, napisał wszystko od początku.

Inne podmioty prawa międzynarodowego:
    Rząd na emigracji może być podmiotem.
    Powstańcy bywają podmiotami prawa.
    Narody walczące o wolność.
    Pospolite ruszenie (ludność cywilna, niezorganizowana, wobec wroga pojawiającego się w granicach państwa - chwyta za broń i broni granic państwa; może się zmienić w ludność walczącą o wolność)
    Niektóre landy lub stany
    Nasciturrus - państwo poczęte, nienarodzone - terytorium zależne, mające przyrzeczenie samodzielności, na której konto może zawierać umowy międzynarodowe


Pokojowe rozstrzyganie sporów międzynarodowych
Jeden rozdział poświęcony w Karcie Narodów Zjednoczonych.
KNZ jest pierwszym dokumentem, który zakazuje wojny i daje katalog innych sposobów, niż wojna załatwiania spraw międzynarodowych (dyplomatyczne, arbitrażowe, sądowe).

    1907r. - konwencja o pokojowym rozstrzyganiu sporów narodowych - konwencja haska
    Pakt ligi narodów, zakazuje wojny, ale zarazem w określonej sytuacji wojna może być legalna
    Pakt paryski 1928r. - państwa świata wyrzekają się wojny jako sposobu rozwiązywania sporów
    1945r. - karta narodów zjednoczonych - zakazuje wojny poza trzema wyjątkami

Od traktatu westfalskiego do paktu ligi narodów - wojna jako sposób rozstrzygnięcia była jednym z atrybutów państwowości (ius abellum (prawo wojny), ius contractum (umowy), ius legatum (wysyłanie i przyjmowanie posłów)).

4 sposoby dyplomatyczne rozstrzygania sporów, piąty arbitrażowy, szósty sądowy - katalog rozwiązywania sporów międzynarodowych
Każdy następny sposób jest rozwinięciem poprzedniego (dodaniem instrumentu prawnego).

"archeologia prawa Polski" i "archeologia prawa Europy" - Mossler

Miejsca z zakazem prowadzenia wojny, czasowym zakazem prowadzenia wojny, znaki zakazujące walki, znaki zakazujące działań zbrojnych.

Żyjący w czasach ustawicznych wojen, którym towarzyszyła grabież i ruina całych państw Hugo Grocjusz proponował, by uniknąć tego aby spory nie przeszły w wojnę:
    Rokowania
    Arbitraż, czyli zapis na sąd
    Losowanie lub pojedynek
Są to plagiaty wcześniejszych twórców, nie jego pomysły.

Do roku 1010 prawo międzynarodowe publiczne dopuszczało wojnę jako sposób rozstrzygania sporów międzynarodowych ponieważ wedle tego prawa sprawa ta mieściła się w kompetencjach suwerennego państwa (ius ad bellum)
Doktryna wojny sprawiedliwiej - legalna jest tylko taka, która jest wszczęta skutkiem sprawiedliwej przyczyny.

Konwencja drago-portera - wyrzeczenie się wojny w związku z długami - 1907r.
1918r. - pakt ligi narodów - art. 12 - "nie powinni uciekać się do wojny przed upływem 3 miesięcy od decyzji rozjemczej…"

1928r. - pakt brianda-kellogga - o wyrzeczeniu się wojny art. 1,2,3

Pakt paryski - zakaz wojny bez jej definicji
Środki pokojowe nie są obligatoryjne
Brak jakiejkolwiek procedury, brak administracji, brak wskazania jak inaczej, skoro wojna jest niedozwolona, więc jak państwa mają załatwiać spory?

Karta narodów zjednoczonych - art. 2 (4) - zakaz użycia siły, groźby użycia siły
Pierwszy wyjątek art. 107 karty narodów zjednoczonych
Drugi wyjątek art. 51 karty narodów zjednoczonych (prawo do samoobrony zbiorowej bądź indywidualnej).

Problem samoobrony: niezbędność i konieczność środka (konieczna, tzn. nagła, jak też nie pozostawiająca wyboru co do środków) i proporcjonalność środka zastosowanego w przypadku samoobrony.

Katalog pokojowych sposobów - art. 33 KNZ.
    Rokowania
    Badania
    Pośrednictwo (dobre usługi)
    Pojednanie (koncyliacja)
    Arbitraż (rozjemstwo)
    Sąd (trybunał?)
Oraz ponadto:
"Odwołania się do organizacji lub układów regionalnych, albo w drodze innych środków pokojowych wg. własnego wyboru…"

    Rokowania
Najczęściej spotykany sposób załatwiania sporów międzynarodowych. Rokowania przewidywane są w wielu umowach międzynarodowych i organizuje się nawet nie w związku ze sporem. Spotkania takie nazywane rokowaniami organizuje się często cyklicznie aby zapobiec ewentualnym sporom i zawczasu problemy trudne dyskutować.
Często zdarzają się takie przypadki w umowach granicznych, ze względu na częstotliwość sporów. Takie rokowania odbywają się czasami co 3 miesiące.
Konwencja wiedeńska art. 3.

    Badania
Są to rokowania  + działalność grup badawczych i ekspertów, komicje badawcze, specjaliści wąskiej dziedziny wiedzy, którzy przygotowują dodatkowe materiały dla stron rokujących.
Specjaliści tworzą elaboraty, mające pomóc w dowodzeniu praw, etc. - by pomóc w rokowaniach.
Art. 289 konwencja NZ o prawie morza.

W rokowaniach i w badaniach biorą udział tylko strony zainteresowane, będące w sporze.

    Pośrednictwo
Rokowania + badania + pośrednictwo jakiegoś państwa lub osoby fizycznej o uznanym nazwisku na forum międzynarodowym.
Ta wchodząca w spór osoba trzecia stara się doprowadzić do spotkania osób będących w sporze.
Spór terytorialny pomiędzy Chile a Argentyną - papież jako pośrednik.

    Pojednanie
Rokowanie + badanie + pośrednictwo + pojednanie
Aktywna rola osoby trzeciej, państwa lub osoby fizycznej.

    Arbitraż
Strony będące w sporze mają wpływ na skład orzekający i procedurę. Proponują arbitrów, ci wybierają superarbitra.
Wyjątek - Czechy - Austria; te państwa zrobiły opis powołania arbitrów i opis procedury w umowie granicznej.
W przypadku rozstrzygnięć sądowych państwa nie mają wpływu ani na skład orzekający ani na procedurę.
Jest on stosowany tylko jeśli dwu- lub wielostronna umowa na to się godzi.
Powołano stały trybunał arbitrażowy, ale nigdy nie został wykorzystany.

    Sądowy sposób rozstrzygania sporów - MTS.
MTS jest jednym z organów głównych narodów zjednoczonych. Sposób funkcjonowania jest opisany w statucie MTS.
Rozstrzyga spory tylko i wyłącznie pomiędzy państwami. Do kompetencji należy też wydawanie opinii doradczych.
Osoba fizyczna w żadnych okolicznościach nie staje przed MTS.
Osoby fizyczne zatrudnione w ONZ jako organizacji niezależnej stają przed sądem/izbą powołanym przez ONZ - w sprawach dotyczących zatrudnienia.
MTS sam rozstrzyga o swojej kompetencji.
Zakres przedmiotowy:
    Wszystko co może zdarzyć się w stosunkach między państwami
    Wszystko nad czym deliberuje ONZ

Wydał około 130 orzeczeń w 60-kilku sprawach, od kiedy istnieje.


Międzynarodowa ochrona praw człowieka
W karcie NZ nie ma żadnych konkretnych postanowień dotyczących ochrony środowiska.
1945 – wejście w życie karty NZ, dopiero później rozpoczęto pracę nad ochroną praw człowieka.
Katalog, ochrona i definicja praw człowieka – dokument z 1948 roku – państwa chcą żeby stał się traktatem. Pracowało nad nim 100 państw.
10.12.1948 – zgromadzenie ogólne uchwaliło ten dokument jako powszechną deklarację praw człowieka, w Paryżu (za sprawą Eleonory Roosevelt)

Francja nie podpisuje oraz państwa demokracji ludu.
pierwszy w historii dokument.
Dokument prawa miękkiego.
państwa cytują elementy deklaracji w konstytucjach.
ważny dokument, ale prawnie NIE wiążący.
po 18 latach powstają dokumenty twarde – świat pracuje nad regionalnymi a nie ogólnoświatowymi dokumentami.

1966 – pakty praw człowieka – dokumenty ogólnoświatowe państwa arabskie podpisywały traktaty niezgodnie z prawem międzynarodowym ponieważ podpisywały traktat składając zastrzeżenia do całego dokumentu, milcząca zgoda świata na takie podpisanie, bo wiadomo conieco co dzieje się w takim państwie

1776 – Bill od Rights w Virginii, użyto pierwszy raz terminu
prawa człowieka – prawo przysługujące każdemu bez względu na jego przynależność państwową czy pozycję społeczną
wolność – możliwość postępowania według własnej woli a więc możliwość wyboru postepowania zazwyczaj konstytucje państw na to pozwalają
- wolność osobista
- prawo edukacji
- wolność obywatelska, polityczna (tylko dla obywateli)

I generacja
prawo narodów do samostanowienia

II generacja (socjalne)
urlop, wypoczynek, godziwy zarobek, warunki życia

III generacja (prawa zbiorowości)
np. kobiet, ochrony środowiska, dziecka, prawo do pokoju, prawo do rozwoju

Trzy nurty materiałów źródłowych
- w sensie globalnym – w ramach działań ONZ
- w sensie regionalnym – kontynenty, w Europie – Rada Europy
- w sensie subregionalnym – wspólnoty europejskie

art. 1 ust. 3 Karty NZ
W karcie nie ma żadnego katalogu praw człowieka.
prawa fundamentalne:
zasada równości (nie-dyskryminacji), prawo do życia, wolność i bezpieczeństwo, zakaz tortur i niewolnictwa
prawa obywatelskie i polityczne:
prawo do obywatelstwa, azyl, prywatność, wysłuchanie, niezależność i niezawisłość sędziowska, równość wobec prawa, zakaz arbitralnego...

prawa ekonomiczne i społeczne:
prawo do pracy, odpoczynku, zabezpieczenia społecznego

międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych, Nowy Jork 1966
międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych, Nowy Jork
konwencja praw dziecka 1989

skarga do trybunału praw człowieka
- złożona przez osobę pokrzywdzoną
- nie może być anonimowa, ale dane mogą być zastrzeżone
- wykorzystanie drogi sądowej w kraju
- w języku narodowym
- w ciągu 6m-cy od prawomocnej decyzji
- sprawa musi dotyczyć określonych praw wymienionych w konwencji

„ciągłe naruszanie” – naruszanie przed wejściem w życie konwencji, trwa do dziś

Europejski trybunał praw człowieka:
- 17 sędziów
- komitet (3 sędziów)
- izba mniejsza (7 sędziów)
- wielka izba (17 sędziów)
- najpierw próba polubowna
- orzeczenia ostateczne (zwykle przegrywa państwo)

Prawo wojny
Hugo Grocjusz – plagiat napisanych 50-70 lat wcześniej dzieł – de jure bell a pacis – 1625
dokumenty powstałe w Hadze lub w Genewie
ius ad bellum – prawo do wojny
ius contra bellum – przeciw wojnie
ius in bello – w wojnie

prawa haskie
prawa genewskie – ochrona ofiar

prawo wojenne – szerzej: prawo konfliktów zbrojnych

prof. Mosler – „Archeologia prawa polski”, „Archeologia prawa Europy”

użycie siły – karta NZ, art. 4 ust. 4

1907 – konwencja drago-portera
1918 – pakt ligi narodów art. 12
1928 – pakt brianda-kellogga art. 1
karta NZ – art. 2.4 – ale są 3 wyjątki: 1) jeżeli zagrożenie grozi od strony agresora (II wojna światowa), 2) samoobrona; 3) kiedy rada bezpieczeństwa podejmie decyzję o wojnie.

Podstawowe źródła praw wojny i zakazy w traktatach o prawie wojny.
Traktaty opracowywane w Hadze i Genewie.
Moskwa, Londyn, Nowy Jork - jednocześnie podpisywane traktaty wojny i tam deponowane.

KNZ jest dokumentem zakazującym prowadzenia wojny.
Wyjątki:
Art. 107
Art. 51 (obrona przed atakiem państwa na państwo) - NJ 2001
2.5) problem prawa do samoobrony; rada bezpieczeństwa może w szczególnych okolicznościach poprosić jakieś państwo, by interweniowało w obronie innego państwa

Różne państwa stosują różną definicję wojny.

Fiodor Martens (klauzula)
Jerzy Fryderyk Martens (prywatny zbiór międzynarodowego prawa traktatów)

Teledetekcja ziemi z kosmosu
Teledetekcja kosmosu z kosmosu

Powód upadku bloku komunistycznego - dostęp do informacji, satelitarny sygnał telewizyjny i radiowy.

Kenia, Nigeria, etc. Próbowały się stowarzyszyć, by na orbicie geostacjonarnej był ich teren i ich suwerenność (żądać zapłaty za pozwolenie na umieszczenie sputnika).

Rejestr w prawie kosmicznym:
Nakaz sprawozdań przez ONZ
Nakaz informacji o lądowaniu i awariach
Państwo odpowiada za swój aparat w granicach ryzyka

Karta Narodów Zjednoczonych – zakaz użycia siły
art. 2.4.
„wszyscy członkowie powstrzymają się w swych stosunkach międzynarodowych od stosowania groźby lub użycia siły przeciwko całości terytorialnej lub niepodległości któregokolwiek państwa lub w jakikolwiek inny sposób niezgodny z celami Narodów Zjednoczonych.”


KNZ – wyjątki od zakazu użycia siły
art. 107
„nic w niniejszej Karcie nie pozbawia mocy prawnej ani nie przeszkadza podejmowaniu wobec jakiegokolwiek państwa, które podczas drugiej wojny światowej było nieprzyjacielem któregokolwiek z sygnatariuszy niniejszej Karty, akcji, podjętych lub zezwolonych w wyniku tej wojny przez rżady, które za te działania odpowiadają”


KNZ – wyjątki od zakazu użycia siły
art. 51
„nic w niniejszej Karcie nie narusza przyrodzonego prawa każdego członka organizacji narodów zjednoczonych, przeciwko któremu dokonano napaści, do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, zanim rada bezpieczeństwa zasosuje środki konieczne do utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa”

Problem prawa do samoobrony
Samoobrona – tylko w przypadku napaści lub agresji
od 14 grudnia 1974 roku za napaść uważa się „użycie siły zbrojnej przez państwo przeciwko suwerenności, terytorialnej integralności lub politycznej niezawisłości drugiego państwa albo w inny sposób niezgodny z Kartą Narodów Zjednoczonych”

Za „akt napaści” uważa się m.in.:
    inwazja, aneksja
    bombardowanie lub użycie jakiejkolwiek broni przeciwko terytorium drugiego państwa
    blokada portów, wybrzeża
    atak na siły zbrojne drugiego państwa
    niezgodne z porozumieniem użycie terytorium oddanego w użytkowanie
    wysyłanie przeciwko państwu zbrojnych band, grup

Możliwości „ograniczenia” wojny drogą konwencji wojennych
    skuteczne prowadzenie wojny koliduje wprost z zasadmi humanitaryzmu
    stanowienie konwencji wojennych wypływa z „chęci umniejszenia nieszczęść wojny, o ile konieczności wojskowe na to pozwalają”
    z deklaracji petersburskiej (1868): „w związku z przyszłymi udoskonaleniami, które nauka mogłaby spowodować w uzbrojeniu wojsk, a to w celu pogodzenia konieczności wojennych z prawami ludzkości”

Konwencje haskie 1907 roku:
Większość konwencji wojennych dotyczyła prawa wojennego:
    III – rozpoczęcie kroków wojennych
    IV – regulamin praw i zwyczajów wojny lądowej
    V i XIII – neutralność wojenna w wojnie lądowej i morskiej
    VII – „przemiana” statków handlowych w okręty wojenne
     VIII – zakładanie min wybuchających automatycznie za dotknięciem
    X – zastosowanie do wojny morskiej konwencji genewskiej o polepszeniu losu rannych
    XI – ograniczenie w wykonywaniu prawa łupu
    XII – o utworzeniu międzynarodowego trybunału łupów (nie została ratyfikowana)

Okres międzywojenny:
1925 – podpisanie protokołu genewskiego w sprawie używania gazów i środków bakteriologicznych
1929 – konwencja genewska o traktowaniu jeńców wojennych i polepszenu losu rannych i chorych

Podstawowe źródła prawa wojennego:
Cztery konwencje genewskie wszystkie z dnia 19 sierpnia 1949 roku
a.    o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych
b.    o polepszeniu losu rannych chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu
c.    o traktowaniu jeńców wojennych
d.    o ochronie osób cywilnych podczas wojny
Dwa protokoły dodatkowe do konwencji genewskich z 1949 roku:
1.    protokół I dotyczący ochrony ofiar konfliktów o charakterze międzynarodowym – 1977
2.    protokół II dotyczący ochrony ofiar konfliktów o charakterze nie-międzynarodowym – 1977

Zakres mocy obowiązującej:
Konwencje 1949 roku znajdują zastosowanie we wszystkich „przypadkach okupacji całości lub części terytorium jednej z Wysokich Umawiających się Stron, nawet gdyby ta okupacja nie napotkała na żaden opór zbrojny”.
Wprawdzie zakres mocy obowiązującej ograniczono do stosunków „pomiędzy układającymi się mocarstwami i tylko jeśli wszystkie państwa wojujące należą do konwencji”, w praktyce jednak nie kwestionuje się mocy obowiązującej w innych sytuacjach.

Klauzula Martensa – twórcą klauzuli jest Fiodor Martens i jest ona zamieszczona w kilku traktatach „wojennych” – odnosi się do prawa wojennego zwyczajowego „jeśli w traktacie czegoś nie uregulowano – w dalszym ciągu obowiązuje prawo zwyczajowe”
„zanim bardziej wyczerpujący kodeks praw wojennych będzie mógł być ułożony, Wysokie Umawiające się Strony uważają za właściwe stwierdzić że w wypadkach nieobjętych przepisami obowiązującymi, przez nie przyjętymi, ludność i wojujący pozostają pod opieką i władzą zasad prawa narodów, wypływających ze zwyczajów ustanowionych między narodami cywilizowanymi, oraz zasad ludzkości i wymagań sumienia publicznego…”

Kodyfikacje prawa wojennego mimo swej szczegółowości nie mogą uregulować wszystkich mogących się przydarzyć sytuacji – stąd odwołanie do innego źródła prawa międzynarodowego jakim jest stale funkcjonujący zwyczaj.

Rozpoczęcie kroków wojennych:
    z chwilą jej wypowiedzenia
    z chwilą rozpoczęcia działań wojennych
    zakazane jest rozpoczynanie działań wojennych bez uprzedniego i niedwuznacznego zawiadomienia (np. ultimatum)

Porozumienia między państwami wojującymi po rozpoczęciu wojny:
    są możliwe pomiędzy rządami i przez dowódców wojskowych (kartele) i zakłada się dobrą wiarę przy ich dotrzymywaniu
    kartele dotyczyć mogą wymiany jeńców, transportu rannych, pogrzebania zabitych
    w szczególności może być zawierany pomiędzy stronami wojującymi rozejm, może być on ogólny lub dotyczący określonego rejonu walk
    strony mogą zawrzeć kapitulację wojskową, o których regulaminy haskie mówią, że „powinny być ściśle szanowane przez obie strony”

obszar wojny – terytoria, na których mogą się toczyć działania zbrojne
teatr wojny – faktyczny obszar, gdzie zmagania wojenne mają miejsce

Zakazy płynące z traktatów „wojennych”:
zgodnie z obowiązującym prawem wojennym strony będące w walce nie mają nieograniczonych możliwości stosowania róznych metod walki i rodzajów broni
podstawową normą prawa haskiego jest zasada, „że strony wojujące nie mają nieograniczonego prawa wybodu środków szkodzenia nieprzyjacielowi” (art. 22 regulaminu haskiego)

Zakazy płynące z konwencji „wojennych”:
- zakazy co do metod prowadzenia walki
- zakazy co do zakazu rodzajów używanych broni
- zakazy co do zakazu atakowania określonych obiektów
- zakazy co do sposobu atakowania

Zakazy płynące z traktatów „wojennych”
    w zakresie metod walki:
    zakazane jest wiarołomstwo – działanie odwołujące się do dobrej wiary przeciwnika w celu wprowadzenia go w błąd (udawanie zamiaru prowadzenia rokowań, udawanie niesprawności, nieuprawnione używanie znaku, wydanie rozkazu aby nikogo nie pozostawiać przy życiu…)
    w zakresie używanych rodzajów broni
1868 – deklaracja petersburska o zakazie amunicji zapalającej
1899 – konferencja haska o zakazie uzywania pocisków DUM-DUM
1925 – protokół genewski o zakazie gazów trujących i broni bakteriobiologicznej
1972 – konwencja o zakazie broni biologicznej
1980 – konwencja o zakazie uzywania broni o odłamkach niewykrywalnych
1968 – konwencja o zakazie broni jądrowej
1977 – konwencja o zakazie wykorzystywania technik oddziaływania na środowisko naturalne w celach wojskowych lub w innych wrogich celach
    w zakresie zakazu atakowania określonych obiektów:
    zabronione jest atakowanie celów cywilnych niebronionych, stref sanitarnych, szpitali, chorych, dzieci, ludności cywilnej jako całości
    zakazane jest atakowanie miejsc zawierających „niebezpieczne siły” (elektrownie atomowe, groble wodne, zapory wodne), budowli historycznych i miejsc kultu
    w zakresie sposobu atakowania:
    zakazane są „naloty dywanowe” (ataki bez rozróżnienia), dozwolone jest stosowanie broni sterowalnych

Jeniec wojenny:
Problem statusu jeńca wojennego uregulowany jest w III konwencji genewskiej o traktowaniu jeńców wojennych z 1949 roku oraz w protokole dodatkowym pierwszym z 1977 roku.

Kombatanci – członkowie sił zbrojnych (regularnych) stron wojujących. Kombatant schwytany ma status jeńca wojennego. Do kombatantów zalicza się także policję i oddziały ochotnicze.
NIE zalicza się do kombatantów najemników.

Podstawowe prawa jeńca wojennego:
    podlega władzom państwa a nie dowódcy jednostki na terenie której przebywa
    prawo noszenia munduru wojskowego
    zachowuje swój status aż do repatriacji
    ma prawo do bezpiecznego miejsca – tak samo korzystnego jak miejscowego wojska
    mogą pracować za wyjątkiem prac niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia
    prawo do korespondencji z krewnymi
    poważnie chorzy i ranni powinni być niezwłocznie repatriowani

Przyrodzonym prawem studenta jest prawo do odpisywania na egzaminie i nie dać się na tym fakcie złapać.
Przyrodzonym prawem jeńca wojennego jest ucieczka z obozu jenieckiego i nie dać się złapać.

Jeniec złapany na próbie ucieczki lub w trakcie ucieczki może zostać ukarany karami regulaminowymi przewidzianymi w regulaminie obozu jenieckiego.
Jeniec, który skutecznie uciekł nigdy (nawet przy ponownym złapaniu) nie może za poprzednią ucieczkę być ukarany.

Inne źródła prawa wojennego:
    konwencja o zakazie doskonalenia, produkowania i przechowywania broni biologicznych i toksycznych oraz o ich zniszczeniu
    konwencja o zakazie lub ograniczeniu używania pewnych broni konwencjonalnych, które mogą być uważane za powodujące nadmierne cierpienia lub posiadające niekontrolowane skutki – 1980
    konwencja o zakazie doskonalenia, produkowania, przechowywania i używania broni chemicznych oraz o ich zniszczeniu – 1993
    konwencja o zakazie używania, przechowywania, produkowania i przekazywania min przeciwpiechotnych oraz o ich zniszczeniu – 1997


Prawo kosmiczne międzynarodowe
    prawo astronauty
    prawo międzyplanetarne
    prawo przestrzeni (kosmicznej)
    prawo kosmiczne międzynarodowe

1.    normowanie spraw związanych z żeglugą do punktów położonych poza powierzchnią Ziemi
2.    postanowienia związane z badaniem i użytkowaniem kosmosu
3.    określanie statusu przestrzeni pozaatmosferycznej w tym status ciał niebieskich

W węższym znaczeniu definicja ta określa, że jest to całokształt prawa traktatowego i norm zwyczajowych związanych z eksploatacją i wykorzystywaniem przestrzeni kosmicznej.

W szerszym znaczeniu zdefiniowanie przestrzeni kosmicznej prowadzi do sformułowania, że do całokształtu norm traktatowych i norm zwyczajowych należy dodać unormowania (jeszcze nieliczne) krajowe odnoszące się do przestrzeni kosmicznej.

Dyskusje wokół prawa państwa do przestrzeni powietrznej ponad terytorium ziemi:
a.    starożytny Rzym – kodyfikacja justyniańska (VI wiek) zrównała powietrze z morzem i płynącą wodą i traktowała jako rzecz wspólną dla wszystkich
b.    w dziełach Hugo Grocjusza (ojca narodów, XVII wiek) mowa jest już o tym, że morze w całości jak i w głównych częściach nie może należeć do nikogo – ze względu na swe rozmiary – to samo odnosi się do powietrza
c.    XX wiek przynosi nam pierwsze traktatowe wielostronne uregulowania:
    13 października 1919 w Paryżu podpisano konwencję dotyczącą uregulowania żeglugi powietrznej („wysokie umawiające się strony uznają, że każde państwo posiada pełną i wyłączną suwerenność nad przestrzenią powietrzną ponad swoim terytorium”)
    7 grudnia 1944 w Chicago podpisano konwencję o międzynarodowym lotnictwie cywilnym („umawiające się państwa uznają, że każde państwo posiada pełną i wyłączoną suwerenność nad przestrzenią powietrzną ponad swoim terytorium”)
    4 października 1957 pierwszy sztuczny satelita okrążając Ziemię przecina suwerenności wielu państw.

Historia powstania prawa kosmicznego:
    prawo lotnicze – prawo kosmiczne
    prace stowarzyszenia prawa międzynarodowego, instytutu prawa międzynarodowego, instytutu prawa kosmicznego
    w ramach ONZ powstaje (12.12.1959r.) stały komitet ds. wykorzystania przestrzeni kosmicznej

Podstawowe źródła:
    Z zakresu miękkiego prawa międzynarodowego:

    rezolucja ZO ONZ z 12.12.1959r. w dziedzinie pokojowego wykorzystania przestrzeni kosmicznej i powołanie Komitetu

    rezolucja ZO ONZ z 20.12.1961r. w sprawie współpracy międzynarodowej w dziedzinie pokojowego wykorzystania przestrzeni kosmicznej

    Z zakresu twardego prawa międzynarodowego:

    układ o zakazie prób broni nuklearnej w atmosferze, w przestrzeni kosmicznej i pod wodą (Moskwa, 5.08.1963)
zakaz i zapobieganie jakichkolwiek próbnych eksplozji w jakimkolwiek miejscu znajdującym się pod jurysdykcją sygnatariusza Układu, w tym w atmosferze, przestrzeni kosmicznej pod wodą (wody terytorialne i morze pełne), w jakimkolwiek środowisku jeśli…

    układ o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej, łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi (Moskwa, Londyn, Waszyngton – 27 stycznia 1967)
    badanie i użytkowanie przestrzeni kosmicznej, Księżyca i innych ciał niebieskich stanowi dorobek całej ludzkości
    przestrzeń kosmiczna, Księżyc i inne ciała niebieskie wolne są dla badań dla wszystkich
    przestrzeń kosmiczna, Księżyc i inne ciała niebieskie nie podlegają zawłaszczeniu ani przez ogłoszenie suwerenności, użytkowania czy okupacji ani w jakikolwiek inny sposób
    badanie przestrzeni kosmicznej, Księżyca i innych ciał niebieskich prowadzone jest zgodnie z prawem międzynarodowym publicznym i Kartą NZ
    zakazuje się wprowadzać na orbitę wokół Ziemi obiektów przenoszących broń jądrową i inne rodzaje broni masowego rażenia
    przestrzeń kosmiczna i ciała niebieskie użytkowane są wyłącznie w celach pokojowych
    kosmonauci są wysłannikami ludzkości i udziela się im wszelkiej pomocy
    państwa sygnatariusze ponoszą odpowiedzialność za swą działalność…

    umowa o ratowaniu kosmonautów, powrocie kosmonautów i zwrocie obiektów wypuszczonych w przestrzeń kosmiczną (22 kwietnia 1968, Moskwa, Londyn, Waszyngton)
    obowiązek zawiadamiania o niebezpieczeństwie lub przymusowym oraz niezamierzonym lądowaniu
    rozpowszechnienie tej informacji wszelkimi możliwymi środkami
    obowiązek przekazania części składowych statku kosmicznego państwu wypuszczającemu
    obowiązek państwa wypuszczającego podjęcia skutecznych środków celem wyeliminowania ewentualnego niebezpieczeństwa powstania szkody

Przesłaniem pierwszych źródeł prawa kosmicznego jest:
- „Księżyc i jego zasoby stanowią wspólne dziedzictwo ludzkości”
- „badanie i wykorzystanie… jest domeną całej ludzkości”
- „państwa uznają kosmonautów za wysłanników ludzkości w przestrzeń kosmiczną”.